Auteur Mariken Heitman
Uitgeverij Atlas Contact, 2019
Alleen de titel al is nieuwsgierig makend. En dan de eerste zin: ‘Naar de slapenden kijk je niet, naar de doden wel.’ Waar moet dat heen? Een dier waar je nog nooit van hebt gehoord. Weten de doden er dan misschien meer van? Slaap ik, droom ik? Dat nodigt uit tot lezen.
Kort daarna slaat de angst je om het hart, want het boek lijkt een lesboek biologie te worden. Vanaf bladzijde 60 ongeveer verandert dat en word je echt het verhaal van een zoekende mens ingezogen. Op dat moment is hoofdpersoon Elke in Wenen waar zij een ontmoeting zal hebben met de hoogleraar die alles weet van de Wateraap, het onderwerp waar de bioloog Elke onderzoek naar wil doen. Ze is direct geïntrigeerd door Lena, haar professor, die – behalve over uitgestorven waterapen – veel meer weet over de Stellerzeekoe, eveneens uitgestorven.
In de legendes over het dier wordt verteld dat zeekoeien door goden gestrafte mensen waren. Terwijl Lena daarover vertelt, raakt ze Elke aan. Die raakt erdoor gebiologeerd en vraagt zich af wat er met haar gebeurt. Door de aanraking legt ze de verbinding met handen. Alleen mensen en apen hebben handen. Handen kunnen vastpakken, loslaten, strelen, handen kunnen tastend ontdekken.
Het is een bijzonder poëtische taal waarin Mariken Heitman ons meevoert. Op elke bladzijde staat wel een zin waaraan je ogen blijven haken, waar je hart bij het lezen ervan, sneller begint te kloppen. Er lijkt een wereld te ontstaan tussen fantasie en werkelijkheid. Daarin wil Elke ontdekken wie zij is: mens, zeker, met fysieke kenmerken van een vrouw, maar klopt dat wel met haar gevoelens? Ze denkt na over de wateraap, een waterdier dat aan land is gegaan. De auteur laat Elke de volgende woorden zeggen: ‘De wateraap is Eva voordat ze de Hof van Eden werd uitgedonderd, man noch vrouw, alles. En heel. Zonder dat te hoeven worden.’ Voor mij is dat de kern van dit boek. Maar geloof maar niet dat het zo makkelijk is. Neem er de tijd voor te lezen en te herlezen. Elke’s zoektocht is ieders zoektocht. ‘Het staken van de zoektocht is doodgaan,’ weet Elke. De Wateraap is een intrigerend boek, dat door zijn essentiële en existentiële vragen aanspoort door te gaan met de zoektocht die leven heet.
Emmy
