Ochtend en avond

De Noorse schrijver Fosse wordt een van de belangrijkste schrijvers van onze tijd genoemd.
Sinds 1983 heeft hij een breed oeuvre opgebouwd: romans, korte verhalen, poëzie, kinderboeken, essays en toneelstukken. 
De novelle Ochtend en avond is geschreven in 2000 en nu in het Nederlands uitgebracht in de verrassende vertaling van Marianne Molenaar. 

Het boek laat een leven zien tussen geboorte en dood. Het is een positief en troostrijk boek. Fosse schrijft over de geboorte van zoon Johannes. Die brengt bij moeder Marta en vader Olai veel gevoelens naar boven. Daarna lezen we via terugblikken hoe het leven van Johannes is verlopen. Zijn rol als zoon, echtgenoot, vader, grootvader en vriend krijgen aandacht. Net als zijn vader wordt hij visser. Hij leidt een eenvoudig en sober leven en zijn beroep betekent hard werken. Toch is hij een tevreden man.

Mooi zijn de eerste bladzijden waarin we de liefde voelen van Olai voor zijn nog ongeboren zoon. De jongen wordt vernoemd naar de vader van Olai. Moeder Marta is zielsgelukkig met dit kind dat ze niet meer verwacht had te krijgen. Bijzonder is het personage van vroedvrouw Anna. Zij is de wijze vrouw die rust brengt in de traag verlopende bevalling. 

Na de geboorte van het kind maakt het verhaal een grote sprong in de tijd. Johannes leert het vissersvak van zijn vader Olai. De zee en zijn boot zijn alles voor hem. Ook na zijn werkzame jaren gaat hij iedere dag weer naar het haventje om bij zijn boot te zijn. 

Op een ochtend wordt hij anders wakker dan hij gewend is. Veel liefdevolle herinneringen aan de mensen die hij in zijn leven heeft gekend, komen voorbij. Johannes probeert contact te maken met zijn jongste dochter Signe die op weg is naar zijn huis. Zij reageert niet en dat stelt hem hevig teleur. Juist zij heeft zo’n belangrijke rol in zijn leven gespeeld. Haar wil hij vertellen, zeker nu, hoe hij zich voelt. Maar ze loopt hem voorbij. Zij ziet hem niet. 

Fosse gebruikt geen punten. Zijn zinnen lijken daardoor eindeloos. Zijn woorden slepen je mee en je ontkomt er niet aan of je wordt opgenomen in de betovering die de schrijver oproept. Als lezer ervaar je de gevoelens en gedachten van Johannes heel intens.

Zijn beste vriend Peter komt Johannes ophalen met zijn boot. Samen varen ze de haven uit naar waar zijn nieuwe bestemming zal zijn. Peter legt hem uit: ‘Alles waar je van houdt is er, alles waar je niet van houdt is er niet.’

Word je gegrepen door deze kleine roman dan ligt er nog een juweeltje op je te wachten. In dezelfde sfeer is Een schitterend wit geschreven. Het is verschenen kort nadat in 2023 bekend werd gemaakt dat Jon Fosse, voor zijn gehele werk, de Nobelprijs voor Literatuur is toegekend. De jury prees de Noorse schrijver ‘voor zijn vernieuwende toneelstukken en proza die stem geven aan het onzegbare’.  

Nelleke